محمد ثناء الله مظهری در تفسیر خود در باره امیرمؤمنان علیه السلام می‌نویسد:
امیرمؤمنان علیه السلام، قطب کمالات ولایت و قطب سایر اولیاء است و حتی صحابه نیز پیروان او در مقام ولایت هستند.
به نام خدای علی و اعلی
معرفی کوتاه:
المظهري، محمد ثناء الله
قاضي مولوي محمد ثناء الله هندي پانی پتی نقشبندى حنفي عثماني مظهري، از شاگردان شاه ولی الله دهلوی که شاه عبد العزیز دهلوی او را «بیهقی زمان» نام نهاده بود.
در سال 1143هـ شهر «پانیْ پَتْ»، شهری در شرق ایالت «هاریانا» در شمال غربی «هند» در مرکز ناحیه‌ای به همین نام و در 92 کیلومتری شمال غربی «دهلی» به دنیا آمد .
قرآن را در هفت سالگی حفظ و سپس به یادگیری علوم عقلی و نقلی پرداخته و تبحر یافت . پس آن به دهلی سفر و ملازم شاه ولی الله دهلوی را نصیب شد و از او حدیث شنید . طریقه نقشبندیه را از شیخ خواجه محمد عابد و طریقه احمدیه را از شیخ میرزا خانجان مظهر فراگرفت.
کتاب‌های زیادی در تفسیر، فقه و دیگر علوم اسلامی تألیف نموده که از جمله آن‌ها می‌توان به تفسیر مشهور «تفسیر المظهری» و کتاب فقهی «ما لابد منه» اشاره کرد . وی در رجب سال 1225هـ از دنیا رفت.
*****
او همانند بسیاری از دانشمندان نقشبندی، امیرمؤمنان علی بن أبی‌طالب علیه السلام را سردسته و قطب اولیاء، پیشوای واصلان به حق، واسطه فیض بین خدا و خلق و شاهدی بر صداقت رسول خدا صلی الله علیه وآله می‌داند.
یکی از آیاتی که او تصریح می‌کند در شأن امیرمؤمنان علیه السلام نازل شده ، این آیه مبارکه است:
أَفَمَنْ كَانَ عَلَى بَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّهِ وَيَتْلُوهُ شَاهِدٌ مِنْهُ…
مظهری، پس از نقل دیدگاه‌های مختلف در باره مصداق «شاهد» در این آیه تصریح می‌کند که مقصود از آن امیرمؤمنان علیه السلام است؛ زیرا او قطب کمالات ولایت و قطب اولیای الهی است و حتی صحابه نیز پیروان او در مقام ولایت هستند :
وقيل الشاهد هو على بن ابى طالب قال البغوي قال على رضى الله عنه ما من رجل من قريش الا وقد نزلت فيه آية من القران فقال له رجل وأنت اىّ شيء نزل فيك- قال وَيَتْلُوهُ شاهِدٌ مِنْهُ- فان قيل فما وجه تسمية على بالشاهد- قلت لعل وجه ذلك انه أول من اسلم من الناس فهو أول من شهد بصدق النبي صلى الله عليه وسلم.
والاوجه عندى ان يقال ان عليّا رضى الله عنه كان قطب كمالات الولاية وسائر الأولياء حتّى الصحابة رضوان الله عليهم اتباع له فى مقام الولاية.
وافضلية الخلفاء الثلاثة بوجه اخر كذا حقق المجدد رضى الله عنه فى مكتوب من اواخر مكتوباته.
فكانّ معنى الاية أَفَمَنْ كانَ عَلى بَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّهِ يعنى على حجة واضحة وبرهان قاطع وهو محمّد صلى الله عليه وسلم- فانه كان على حجة واضحة من ربه وبرهان قاطع يفيد العلم بالقطع انه رسول الله- وذلك معجزاته وأفضلها القران وعلومه المستندة الى الوحى- ويتلوه اى يتبعه شاهد من الله على صدقه وهو علىّ ومن شاكله من الأولياء- فان كرامات الأولياء معجزات للنبى صلى الله عليه وسلم وعلومهم المستندة الى الإلهام والكشف ظلال لعلوم النبي صلى الله عليه وسلم- المستندة الى الوحى فتلك الكرامات والعلوم شاهدة على صدق النبي صلى الله عليه وسلم- فقوله صلى الله عليه وسلم انا دار الحكمة وعلىّ بابها رواه الترمذي بسند صحيح عن على…
برخی گفته‌اند که مقصود از «شاهد» علی بن أبی طالب (علیه السلام) است. بغوی گفته است:
امیرمؤمنان علیه السلام فرمود: “مردی از قریش نیست؛ مگر این که آیه‌ای از قرآن در باره او نازل شده است” شخصی پرسید: کدام آیه در باره تو نازل شده است؟ آن حضرت فرمود : آیه «وَيَتْلُوهُ شاهِدٌ مِنْهُ».[1]
اگر گفته شود که دلیل نامگذاری امیرمؤمنان علیه السلام به «شاهد» چیست؟ می‌گویم: شاید دلیل آن این باشد که آن حضرت نخستین شخصی بود که از میان مردم مسلمان شد؛ پس او نخستین کسی است که به صداقت رسول خدا صلی الله علیه وآله شهادت داده است.
دلیل بهتر از نظر من (مظهری) این است که امیرمؤمنان علیه السلام، قطب کمالات ولایت و سایر اولیاء است و حتی صحابه نیز پیروان او در مقام ولایت هستند.
افضیلت خلفا از راه دیگری ثابت می‌شود.
مجدد در اواخر مکتوباتش این دیدگاه را دیدگاه حق دانسته است[2]
انگار که معنای آیه این چنین می‌شود که «آيا كسى كه از جانب پروردگارش بر حجّتى روشن است» یعنی حجت روشن و برهان قاطع که مقصود از آن حضرت محمد صلی الله علیه واله است. اوست که با حجت واضح از جانب پروردگارش و با برهان قاطع و یقین‌آور از جانب خداوند آمده است. او دارای معجزاتی است که قرآن برترین آن‌هاست. علوم آن حضرت، مستند به وحی است.
« وَيَتْلُوهُ شاهِدٌ مِنْهُ ؛ و شاهدى از [جانب خدا] در پى اوست» كه مقصود از آن امیرمؤمنان علیه السلام و اولیای همانند او است. زیرا کرامات اولیاء، معجزات پیامبر صلی الله علیه وآله است. علوم اولیاء مستند به الهام و مکاشفه، و سایه‌ای از علوم رسول خدا صلی الله علیه واله است که مستند به وحی است. پس این کرامات و علوم شاهدی بر راستگویی رسول خدا صلی الله علیه وآله است. این سخن آن حضرت را که فرمود: “من خانه حکمت و علی دروازه آن است” ترمذی با سند صحیح از امیرمؤمنان علیه السلام نقل کرده است…
و در جای دیگر از همین کتاب پس از نقل روایت متواتر ثقلین می‌نویسد:
وروى الترمذي عن جابر قال رايت رسول الله صلى الله عليه وسلم فى حجته يوم عرفة وهو على ناقته القصواء يخطب فيقول يا ايها الناس انى تركت فيكم ما ان أخذتم به لن تضلوا كتاب الله وعترتى اهل بيتي- قلت أشار النبي صلى الله عليه وسلم الى اهل البيت لانهم اقطاب الإرشاد فى الولايات أولهم على عليه السلام ثم ابناؤه الى الحسن العسكري…
رسول خدا صلی الله علیه واله در این روایت اشاره کرده به اهل البیت علیهم السلام؛ زیرا آن‌ها قطب ارشاد در ولایات هستند که نخستین آن‌ها امیرمؤمنان علیه السلام و سپس فرزندان آن حضرت تا امام حسن عسکری علیهم السلام هستند.
هر چند که او در ادامه به جای حضرت حجت علیه السلام، شیخ عبد القادر گیلانی را قطب دوازدهم معرفی می‌کند که این دیدگاه او بر خلاف دیدگاه علامه سرهندی مجدد الف ثانی است. و البته نباید از این افراد انتظار داشت که حقیقت را به صورت کامل بپذیرند و بیان کنند. اما همین اندازه هم برای اثبات جدایی اهل سنت از وهابیت تکفیری کفایت می‌کند.
*****
[1] . رك : تفسير البغوي ، دار النشر : دار المعرفة – بيروت ، تحقيق : خالد عبد الرحمن العك ، ج2، ص377.
[2] . اشاره به مکتوب 123 از مکتوباب امام ربانی علامه سرهندی که علمای اهل سنت شبهه قاره و شرق ايران از او با عناوين « قطب دوران»، «عارف زمان» و «مجدد هزاره دوم» ياد می‌کنند. کتاب «مکتوبات امام ربانی» توسط مولوی عبد المجيد مراد زهی خاشی، استاد دار العلوم زاهدان ترجمه شده و در دسترس همگان قرار دارد.
برای دیدن سخن علامه سرهندی در باره مقامات اهل بیت علیهم السلام به آدرس ذیل مراجعه فرمایید:
