انتساب کتاب «فرائد السمطین» به إبراهیم بن محمد جوینی

إبراهیم بن محمد جوینی متوفای 722 هـ از بزرگان تاریخ اهل سنت و استاد شمس الدین ذهبی به شمار می‌رود . وی کتابی با عنوان «فرائد السمطین فی فضائل المرتضی والبتول والسبطین» دارد. از آن جایی که مطالب بسیار مهمی ؛ مثل زیارت جامعه کبیره ، روایت شهادت حضرت زهرا سلام الله علیها و … در این کتاب آورده شده که عقائد حقه شیعه و بطلان مذهب سقیفه را ثابت می‌کند، برخی مدعی شده‌اند که انتساب این کتاب به جوینی ثابت نیست.

اما تعدادی از بزرگان و فهرست نویسان اهل سنت ، تصریح کرده‌اند که این کتاب متعلق به ابراهیم بن محمد جوینی است که در ذیل مستندات آن تقدیم شما خواهد شد :

1. اسماعیل پاشا ابن محمد امین متوفای 1339 هـ در کتاب إیضاح المکنون

2. عمر رضا کحاله در کتاب معجم المؤلفین:

3. ابو یعلی بیضاوی ، محقق کتاب العرف الوردی فی أخبار المهدی جلال الدین سیوطی :

4. محقق وهابی ” أبو عبد الله الداني بن منير آل زهوي ” محقق کتاب غایة الأمانی آلوسی :

5. خیر الدین زرکلی در کتاب الأعلام به نقل از امین عاملی :

برخی دیگر مدعی هستند که ابراهیم بن محمد جوینی شیعه شده است . در پاسخ می گوییم :

شیعه شدن او هم به سود ماست . در حقیقت جوینی و کتاب فرائد السمطین او برای ما حکم چوب دو سر طلا را دارد . اگر سنی بوده و این سخنان را گفته است که مقصود ما حاصل می شود و اگر شیعه شده و این مطالب را نوشته است، بازهم به سود ماست ؛ چون ثابت می‌شود که بزرگی همچون ابراهیم جوینی که استاد ذهبی بوده، شیعه و مستبصر شده است.

شمس الدین ذهبی از او با عناوینی همچوین «الامام المحدث ، الإمام الكبير ، الإمام الزاهد ، الاوحد ، الاكمل ، فخر الاسلام ، شديد الاعتناء بالرواية وتحصيل الاجزاء ، الشيخ القدوة ، صاحب حديث واعتني بالرواية ، المحدث ، شيخ المشايخ و…» یاد کرده است .

از جمله در تذكرة الحفاظ مي‌نويسد :

وسمعت من الامام المحدث الاوحد الاكمل فخر الاسلام صدر الدين ابراهيم بن محمد بن  المؤيد بن حمويه الخراساني الجوينى … وكان شديد الاعتناء بالرواية وتحصيل الاجزاء  حسن القراءة مليح الشكل مهيبا دينا صالحا .

از امام روايت کننده و حديث گوي يگانه کامل فخر اسلام و صدر دين ابراهيم بن محمد بن  المويد بن حمويه الخراساني الجويني روايت شنيدم ( درس گرفتم ) … و وي بسيار به  روايات و بدست آوردن کتب حديثي اهميت مي داد خوش صدا و خوش سيما بود و شخص با هيبت  و دين دار و صالحي بود .

تذکرة الحفاظ ج 4 ، ص 1505، 1506 ، رقم 24 . 

و در معجم الشيوخ در باره جويني مي‌نويسد‌ :

156 ـ ابراهيم بن محمد بن المؤيد بن عبد الله بن علي بن محمد بن حمويه الشيخ القدوة ، صدر الدين ، ابو المجامع ، الجويني الخراساني الصوفي المحدث .

مولده سنة أربع وأربعين وستمائة .

وسمع في سنة اربع و ستين من عثمان بن موفق و غيره . و كان صاحب حديث واعتني بالرواية . قدم علينا بعد ما أسلم على يده غازان ملك التتار بواسطة نائبه نوروز . فسمع معنا من إبي حفص بن القواس وطائفة ثم حج بآخره في سنة عشرين وسبعمائة و حدث فذكر لي الحافظ الصلاح الدين أنه سمع منه فذكر له أنه قد يصل له إلي الآن رواية مائتي جزءٍ وأربعين جزءاً كلها اربعينات .

وكان صدر الدين تام الشكل مليحاً مهيباً خيراً . مليح الكتابة حسن الفهم معظماً بين الصوفية الي الغاية لمكان والده الشيخ سعد الدين بن حمويه .

وبلغنا موته بخراسان في سنة اثنتين و عشرين و سبعمائة . فتوفي في خامس المحرم .

ابراهيم بن مؤيد محمد بن حمويه جويني خراساني ، صوفي و راوي حديث بود . تولدش در سال 644 است و در سال 664 نزد عثمان بن موفق و ديگران شاگردي كرد ، سپس خودش ناقل و راوي حديث شده و به آن اهميت مي‌داد ، پس از آن كه غازان پادشاه تاتار و نوروز جانشينش به دست وي مسلمان شدند ، نزد ما آمد و از درس ابي حفص بن قواس و گروهي استفاده كرديم ، سپس به وي گفته است كه روايت چهارگانه او به 240 جزء مي‌رسد .

معجم شيوخ الذهبي ، شمس الدين الذهبي ، ص125 ، دار الكتب العلمية ، بيروت ، تحقيق و تعليق : د . روحيّة عبد الرحمن السّيوفي ، الطبعة الأولي ، 1410 هـ ، 1990 م .

صدر الدين ، هيكلي زيبا و صورتي  نمكين و با هيبت داشت ، خطي زيبا و درك  خوب داشت و در بين صوفيان از جايگاه خوبي برخوردار بود ك البته اين همه را از بركت موفقيت پدرش سعد الدين بن حمويه به دست آ‌ورده بود .

و بالأخره وي در روز پنجم محرم سال 722 در خراسان از دنيا رفت .

و در وفيات سير أعلام النبلاء مي‌نويسد :

682 / 6668 ـ ابن حَمُّوَيه ، الإمام الزاهد المحدث شيخ خراسان صدر الدين أبو المجامع ابراهيم بن الشيخ الكبير سعد الدين محمّد بن المؤيد حَمُّوَيه الجُوَينيّ الشافعي الصوفي [من الطبقة الثامنة والثلاثين] ، توفي سنة اثنتين وعشرين وسبعمائة .

وفيات سير أعلام النبلاء ، الإمام الذهبي ، ص119 ، قربه وهذّبه وحقق أصوله ورتّبه : الدكتور  الشيخ خليل بن  مأمون شيحا ، ناشر : دار المعرفة للطباعة والنشر والتوزيع ، بيروت ، الطبعة الأولي ، 1428 هـ  ـ 2007 م .

و در معجم المختص مي‌نويسد‌ :

73 / 73 ـ إبراهيم بن محمد المؤيد بن عبد الله بن علي بن محمد بن حمويه ، الإمام الكبير المحدث ، شيخ المشايخ ، صدر الدين أبو المجامع الخراساني الجويني الصوفي ، توفي سنة اثنتين وعشرين وسبعمائة .

ابراهيم بن محمد المؤيد … پيشواي بزرگ و راوي حديث و استاد استادان ، صد الدين ابو المجامع خراساني الأصل و اهل جوين و صوفي است . در سال 644 متولد شد و در خراسان و بغداد و شام و حجاز از محدثان و راويان ا حاديثي شنيده است .

معجم المختص (معجم المحدثين) ، چاپ شده به همراه وفيات سير اعلام النبلاء ، ص1102 .

آیا اهل سنت و وهابی ها می توانند شیعه شدن چنین شخصیتی را بپذیرند؟